Καλό Καλοκαίρι!
Ο Ιούλιος, ή Ιούλης, ή Χορτοθέρτς (ποντιακά), είναι ο έβδομος μήνας του έτους κατά το Ιουλιανό και το Γρηγοριανό Ημερολόγιο και έχει 31 ημέρες. Στο αττικό ημερολόγιο ήταν ο πρώτος μήνας του έτους και ονομάζονταν Εκατομβαιών διάρκειας 30 ημερών που αντιστοιχεί με το χρονικό διάστημα από 23 Ιουνίου έως τις 23 Ιουλίου. Είναι ο ενδέκατος μήνας κατά το Εκκλησιαστικό ημερολόγιο που αρχίζει τον Σεπτέμβριο, και ο πέμπτος κατά το παλαιό ρωμαϊκό ημερολόγιο, γι” αυτό αρχικά στα Λατινικά ονομάζονταν Quintilis. Αργότερα, όμως, ο Αύγουστος Καίσαρας για να τιμήσει τον Ιούλιο Καίσαρα του έδωσε το όνομα Ιούλιος.
Ο Ιούλιος στην Ελληνική λαογραφία
Οι εποχιακές αλλαγές είχαν για τους αρχαίους τεράστια σημασία, ιδιαίτερα μετά την εμφάνιση της γεωργίας αφού η σπορά, η συγκομιδή και οι άλλες γεωργικές ασχολίες εξαρτιόνταν από τις αλλαγές των εποχών. Λόγω των γεωργικών αυτών ασχολιών ο Ιούλιος ονομάζεται και Αλωνάρης ή Αλωνιστής αφού στον μήνα αυτό γίνεται το αλώνισμα των δημητριακών. Παλαιότερα, όταν δεν υπήρχαν οι σύγχρονες μηχανές οι γεωργοί μας καθάριζαν από τα αγριόχορτα το αλώνι που βρίσκονταν σε μέρος που να το φυσούν οι περισσότεροι άνεμοι και ήταν στρωμένο με πέτρα ή συχνότερα με χώμα. Όπως γράφει σ’ ένα του ποίημα και ο Γεώργιος Δροσίνης (1859-1951): «Στ’ αλώνια καλοσάρωτα/και ξεχωρταριασμένα/θα ξαπλωθούν οι θημωνιές/ξανθόμαλλες πλεξίδες».
Το αλώνι είχε σχήμα κυκλικό και στη μέση βρίσκονταν το «στρέντζερο» ή το «στρογερό», το ξύλινο δοκάρι γύρω από το οποίο έτρεχαν τα ζώα που θα αλώνιζαν τα στάχυα. Τα βόδια, τα άλογα, τα γαϊδούρια ή τα μουλάρια που χρησιμοποιούνταν ήταν ζεμένα το ένα δίπλα στο άλλο και γυρνούσαν γύρω από το κεντρικό στύλο ποδοπατώντας έτσι τα στάχυα. Πολλές φορές χρησιμοποιούσαν και την «δοκάνα», μια ειδικά διαμορφωμένη πλατφόρμα που θρυμμάτιζε τα στάχυα. Κατόπιν με ένα δικριάνι σαν φτυάρι ξεκινούσε το λίχνισμα, η διαδικασία που ξεχώριζε τον καρπό από το άχυρο με την βοήθεια του ανέμου. Σύμφωνα, πάντως, με τα έθιμα του αλωνισμού δεν κάνει να έρθει στο αλώνι γυναίκα με ρόκα γνέθοντας γιατί «είναι ξωτικιά και διώχνει τον άνεμο και δεν μπορούν να ανεμίσουν (λιχνίσουν)». Πολλά από τα έθιμα αυτά προέρχονται μάλιστα από τα αρχαιοελληνικά Θαλύσια, προς τιμήν της Δήμητρας. Με το λίχνισμα, όμως, συνδέεται και ο προφήτης Ηλίας που διαφεντεύει τους ανέμους, γι’ αυτό άλλωστε ο Ιούλιος ονομάζεται και Αηλιάτης ή Αηλιάς.
Γιατί λέγεται Αλωνάρης
«Στα όμορφα χωριά της Άμφισσας, μπαίνοντας ο Ιούλης (ο Αλωνάρης, όπως λεγόταν), ο θέρος είχε τελειώσει και τα «χρυσά στάχια» είναι στοιβαγμένα στα θυμονοστάσια κοντά στ” αλώνια. Υπήρχαν διάφορα αλώνια από γειτονιά σε γειτονιά που έπαιρναν και τ” όνομα του πλησιέστερου γείτονα.
T” αλώνια αφού καθαρίζονταν καλά από τις πέτρες και τα σκουπίδια αλείφονταν με το σάρωμα (σκούπα από ρείκια) με τον παχύρευστο πολτό που κατασκευαζόταν από σβουνιά των βοδιών και η οποία επί μέρες μούλιαζε στα χάλκινα καζάνια. Αφού λοιπόν πέρναγαν όλο τ” αλώνι με τον «παχύρευστο χυλό» διόρθωναν τον ξύλινο στρίελο στο μέσον του αλωνιού και καρτερούσαν τη σειρά τους για νάρθει ο βαλμάς με τ” άλογα για το αλώνισμα. Bαλμάδες οι πιο γνωστοί ήταν ο N. Aσημακόπουλος, ο Σπύρος Πανάγος, ο Kώστας Mαργέλλος κι ο Xρ. Δρόστος (Kιτσάκης).
Το αλώνισμα ήταν σωστό πανηγύρι καθώς τ” άλογα μέσα στο λιοπύρι με τους ατέλειωτους κύκλους ξεσπύριζαν τα στάχια να ξεχωρίσει ο καρπός που θα κατέληγε στ” αμπάρι για το θρέψιμο της φαμελιάς. Άντε και τα κεράσματα… άντε και λίγος αλευρίσιος χαλβάς… βοήθαγαν στ” αλώνισμα. O βαλμάς με το καμτσίκι στο χέρι «μαστίγωνε» τ” άλογα στους συνεχείς και χωρίς σταματημό κύκλους μέχρι να ξεχωρίσει ο καρπός απ” τα άχυρα, και δόσ” του με τα βκούλια να συμμαζεύουν τα σκόρπια χερόβολα.
Όταν όλα τελείωναν, τότε άρχιζε το μαρτύριο του λιχνίσματος. Παρακαλούσαν να φυσήξει λίγος αέρας για να λιχνίσουν το αλωνισμένο στάρι να ξεχωρίσει από τα άχυρα. Tα ξύλινα φτυάρια ανεβοκατέβαιναν ψηλά λιχνίζοντας το γέννημα. Και οι ευχές έδιναν και έπαιρναν… άντε καλά μπερεκέτια… καλοφάγωτο… και του χρόνο τρανίτερο…
Το «βλογημένο σόδεμα» κατευθυνόταν στο ξύλινο αμπάρι να θρέψει τη φαμελιά και τ” άχυρα στις αχυρώνες για τάϊσμα των ζώων. Είναι σκηνές που μοιάζουν με παραμύθια που αγγίζουν τα όρια της φαντασίας. Τότε πρωταρχικός στόχος ήταν η επιβίωση, σήμερα αυτό έχει εξασφαλιστεί.
Με τα φακιόλια τα λευκά για να προστατευθούν από τον καυτερό ήλιο κρατώντας τα χερόβολα δούλευαν ασταμάτητα.
Στο αλώνι ο Bαλμάς ολόγυρα γυρίζει με το καμτσίκι φόβητρο των αλόγων μη σκύψουν το κεφάλι και φάνε τον πολύτιμο καρπό. Δίπλα του κάποιος πιτσιρίκος βοηθάει μη μπλέξουν τα σχοινιά στο στρίελο με τους ατέλειωτους κύκλους. Στο τέλος θα λάβει το νόμιμο «ξάι» όπως προβλεπόταν για τον κόπο του.»
Οι γιορτές του Ιουλίου
Υακίνθου μάρτυρος, στις 3 Ιουλίου.
Κηρύκου και Ιουλίτης στις 15 Ιουλίου.
Της Αγίας Μαρίνας στις 17 Ιουλίου.
Στο Δεμάτι της Ηπείρου, μετά τη Θεία Λειτουργία, θυσιάζουν βόδι.
Ο ιερέας «διαβάζει» το ζώο και η σφαγή γίνεται σε λάκο που τον ανοίγουν στην αυλή της εκκλησίας.
Του Προφήτη Ηλία στις 20 Ιουλίου.
Στα ξωκλήσια του στις κορυφές των βουνών γίνονταν αλεκτροθυσίες στο Αλμαλί της Ανατολικής Θράκης, επειδή ο πετεινός εθεωρείτο «άγγελος της ημέρας και συνεπώς σύμβολο του θεού Ηλίου».
Απολλωνίου μάρτυρος στις 23 Ιουλίου.
Ολυμπιάδος στις 25 Ιουλίου.
Της Αγίας Παρασκευής στις 26 Ιουλίου.
Tου Αγίου Παντελεήμονος στις 27 Ιουλίου.
